کد مطلب:46064 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:55

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

مكتب جزم چه جايگاهي در ميان فلاسفه دارد؟

به طور اجمال بايد گفت: بزرگان فلسفه در هر دوره و عصري، پيرو مكتب جزم و يقين بودهاند و از نظر آنان فيلسوف كسي است كه از احوال موجودات جهان خارج، در حدود قدرت و توانايي انساني، اطلاعات صحيح به دست آورد.
پس از انتقال فلسفه يوناني به محيط اسلامي، مكتب جزم رواج كامل پيدا كرد، و بزرگاني درباره مسائل مربوط به ماهيت علم و ارزش معلومات، ارزندهترين تحقيقات را انجام دادند، و در واقع نمائي علم، شك و ترديد نكردند! و همگي معتقد شدند كه صورت ذهني اشياء از نظر ماهيت و واقعيت، با وجود خارجي آن، يكسان است، جز اينكه در وجود با هم تفاوت دارند، يعني يكي منشأ آثار است و ديگري منشأ آثار نيست.
آنان به خاطر اين عقيده، فلسفه را چنين تعريف كردهاند: «هو العلم بأحوال أعيان الموجودات علي ما هي عليه في نفس الأمر بقدر الطاقة البشرية»:
«فلسفه آگاهي از واقعيت موجودات عيني جهان است به نحوي كه در واقع هست، آنهم آگاهي در حدود توانايي انسان».
مقصود از جمله «بقدر الطاقة البشرية» اين نيست كه هر كس به اندازه استعداد و شايستگي خود واقعيات عيني را درك كند به گونهاي كه كيفيت ادراك هر فردي از جهان، منوط به استعداد او باشد، مثلاً شيخ الرئيس، آتش بر افروخته خارجي را به گونهاي كه مناسب با استعداد اوست، درك كند و يك فرد عادي در حدود لياقت خود آن را دريافت نمايد و به عبارت ديگر:
مقصود اين نيست كه كيفيت ادراكها تابع استعداد افراد است و نحوه تجلي اشياء در ذهن، مربوط به پايه توانايي فكري انسان هاست، بلكه مقصود كميت ادراكهاست، زيرا جهان از موجودات نامتناهي برخوردار است و هرگز موجود متناهي اي مانند انسان نميتواند، با محدوديتي كه دارد، همه اشيا جهان را درك كند، بلكه هر كسي به اندازه توانايي خود و پايه امكانات و قدرت خويش، ميتواند حقايق جهان را در شبكه ذهن قرار دهد، و جهان را تفسير كند.
قدماء از فلاسفه اسلامي و غيره، واقع نمايي علم را آنچنان قاطعانه تلقي ميكنند كه ميگويند: فيلسوف با علم خود از جهان، خود جهاني ميگردد كه از هر نظر شبيه و مانند جهان عيني ميباشد و در اين باره چنين ميگويند: «صيرورة الإنسان عالَماً عقلياً مضاهئاً للعالَم العيني» يعني:
هر آنكو ز دانش برد توشهاي جهاني است بنشسته در گوشهاي
بنابراين، قدماي يونان و فلاسفه اسلامي در واقع نمايي علم، شك و ترديد نداشتند و معتقد بودند كه در مورد صحيح بودن علم، صورت ذهني، سر سوزني از خارج تخلف نميكند.

---

: آية الله جعفر سبحاني
شناخت در فلسفة اسلامي